Pełny monopol oznacza wyłączność w produkcji określonego wyrobu lub świadczonych usług. Jest on więc przeciwieństwem doskonałej konkurencji. O ile w warunkach doskonałej konkurencji producent jest cenobiorcą o tyle w warunkach monopolu producent jest cenotwórcą. Nie rynek panuje nad producentem, lecz monopol nad rynkiem. Monopol kształtuje cenę, manipuluje rozmiarami podaży produkcji i nagina zachowanie konsumenta dla swoich korzyści. Nie ma jednak zupełnej swobody działania. Miarą siły monopolu jest nadwyżka ceny nad kosztami wytwarzania. Siłę monopolu z jednej strony ograniczą pojawiające się substytuty, z drugiej zaś elastyczność popytu, czyli reakcje konsumentów, które mogą spowodować taki spadek popytu, iż utarg całkowity zmniejszy się i podwyżka cen stanie się nieopłacalna.
WARUNKI I ŹRÓDŁA PEŁNEGO MONOPOLU
- Monopol pełny występuje wówczas, gdy spełnione są następujące warunki:
- Na rynku działa jeden producent (sprzedawca) i wielu kupujących.
- Nie ma możliwości wejścia na rynek opanowany przez jednego producenta – monopolistę.
- Produkty są zróżnicowane, nie mają bliskich substytutów.
- Uczestnicy rynku dysponują doskonałą informacją.
Najczęściej wymienia się następujące źródła monopolu:
- Rząd lub władze lokalne przyznają firmie prawo do wyłącznej produkcji danego produktu lub świadczenia danej usługi.
- Przedsiębiorstwo może wejść w posiadanie patentu, praw autorskich lub znaków firmowych, uniemożliwiających powielanie technologii lub produktów przez innych producentów, dzięki czemu zdobywa monopolistyczną pozycję na rynku.
- Monopol może wynikać z prawa własności do specyficznych, niepowtarzalnych, występujących w niewielkiej ilości zasobów naturalnych, potrzebnych do produkcji danego dobra.
- Monopol może być związany z rosnącymi korzyściami skali. Sytuacja taka występuje wówczas, gdy jeden producent, wytwarzając taniej.
W okresie krótkim monopolista będzie dostarczał na rynek produkty po cenie równej utargowi przeciętnemu. W monopolu nabywcy płacą wyższe ceny za mniejszą ilość nabywanych towarów.
W okresie długim monopolista nie musi produkować przy najniższym poziomie długookresowego kosztu przeciętnego. Ponieważ uniemożliwia wejście na rynek innym firmom, nie jest zagrożony ze strony konkurencji. Może również osiągnąć zyski nadzwyczajne. Jednym ze sposobów osiągania zysków monopolistycznych jest ograniczenie produkcji przy równoczesnym podnoszeniu cen.
Dyskryminacja cenowa – mam miejsce wówczas, kiedy ten sam produkt sprzedawany jest po różnych cenach w tym samym miejscu i czasie. Monopol może stosować różne ceny dla kolejnych jednostek produktu sprzedawanych danemu odbiorcy. Monopol stosując dyskryminacje cenową zmierza do tego, aby przychód marginalny zrównał się z kosztem marginalnym na wszystkich rynkach, na których sprzedaje swój produkt.Czyli monopol stosujący dyskryminacje cenową sprzedaje ten sam produkt po cenie wyższej na rynku, na którym popyt jest stosunkowo sztywny oraz o cenie niższej na rynku o popycie bardziej elastycznym.*Na podstawie dokumentacji UOKIK